7 Nisan 1969 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun ilk maddesinde, avukatlık “kamu hizmeti ve serbest bir meslek” olarak tanımlanmıştır. Bu kanun, avukatlara özel işleri düzenlerken, aynı zamanda hukuki güvenliğin sağlanması ve profesyonel hukuki hizmetlerin garanti altına alınması amacıyla önemli düzenlemeler getirmiştir.
Türkiye’de iş dünyasının gelişmesi ve şirketlerin büyümesiyle birlikte, hukuki danışmanlık ihtiyacı da artmıştır. Bu bağlamda, belirli büyüklükteki anonim şirketler için avukat bulundurma zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenleme, hem şirketlerin hukuki güvenliğini sağlamak hem de ülke ekonomisinde önemli rol oynayan büyük sermayeli şirketlerin profesyonel hukuki destek almasını garanti altına almak amacıyla yapılmıştır.
Avukat Bulundurma Zorunluluğu Nedir?
Yasal Dayanak ve Tanım
1136 sayılı Avukatlık Kanunu’nun 35. maddesi “Yalnız Avukatların Yapabileceği İşler” başlığı ile vekille temsilin zorunlu olduğu halleri düzenlemiştir. Bu madde, avukatlık mesleğinin tekelinde olan işleri belirlerken, aynı zamanda belirli büyüklükteki ticari kuruluşlar için zorunluluklar getirmiştir.
Avukatlık Kanunu’nun 35. Maddesinin 3. Fıkrası şu şekildedir:
“Dava açmaya yeteneği olan herkes kendi davasına ait evrakı düzenleyebilir, davasını bizzat açabilir ve işini takip edebilir. Ancak, Türk Ticaret Kanunu’nun 272’nci maddesinde öngörülen esas sermaye miktarının beş katı veya daha fazla esas sermayesi bulunan anonim şirketler ile üye sayısı yüz veya daha fazla olan yapı kooperatifleri sözleşmeli bir avukat bulundurmak zorundadır.”
Bu düzenleme, Anayasal bir denge sağlamak ve büyük şirketlerin çıkarlarını korumak amacıyla yapılmıştır. Zorunluluk, şirketlerin karmaşık hukuki işlemlerinde profesyonel destek almasını ve böylece hem kendilerinin hem de paydaşlarının haklarının korunmasını amaçlamaktadır.
Zorunluluğun Tarihsel Gelişimi
Anonim şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğu, 2001 yılında başlayarak gelişmiştir. 5728 sayılı Kanun’un 329’uncu maddesinin 23/01/2008 tarihinde yapılan değişiklikle bu zorunluluk tamamen şekillenmiş ve 08/02/2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.
Bu tarihsel süreç, Türkiye’nin ekonomik gelişimi ve kurumsal yönetim anlayışının güçlenmesi ile paralel ilerlemiştir. Düzenleme, uluslararası standartlara uyum sağlama ve şirketlerin kurumsal yönetim ilkelerini benimsemesi açısından önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.
Hangi Şirketler Avukat Bulundurmak Zorundadır?
Zorunluluğa Tabi Şirketler
Avukatlık Kanunu’nun 35. Maddesi gereğince, aşağıdaki kuruluşlar avukat bulundurmak zorundadır:
1. Anonim Şirketler:
- Esas sermaye miktarı 250.000 TL ve üzerinde olan tüm anonim şirketler
- Bu tutar, Türk Ticaret Kanunu’nun 272. maddesinde belirtilen asgari sermaye tutarının (50.000 TL) beş katına denk gelmektedir
2. Yapı Kooperatifleri:
- Üye sayısı 100 veya daha fazla olan yapı kooperatifleri
Sermaye Hesaplaması ve Güncel Durumlar
Sermaye tutarının belirlenmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar:
- Ödenmiş sermaye değil, esas sözleşmede belirtilen kayıtlı sermaye dikkate alınır
- Sermaye artırımı sonrasında limit aşılırsa, zorunluluk başlar
- Sermaye azaltımı yapılsa bile, bir kez başlayan zorunluluk devam eder
- Yabancı para cinsinden sermayeli şirketlerde, TL karşılığı esas alınır
Avukat Bulundurma Yöntemleri
Zorunluluğa tabi şirketler, bu yükümlülüğü iki farklı şekilde yerine getirebilirler:
1. Kadrolu Avukat İstihdamı
Şirket bünyesinde tam zamanlı olarak çalışan, SGK’ya kayıtlı, iş sözleşmesi ile istihdam edilen avukat bulundurulması. Bu yöntemin avantajları:
- Sürekli ve anlık hukuki destek
- Şirket içi süreçlere hakim olma
- Kurumsal hafızanın oluşması
- Gizlilik ve güvenin üst düzeyde olması
2. Sözleşmeli Avukatlık Hizmeti
Bir avukat veya hukuk bürosu ile danışmanlık sözleşmesi yapılması. Bu yöntemin avantajları:
- Maliyet etkinliği
- Uzmanlık alanlarına göre farklı avukatlardan yararlanma
- Esnek çalışma modeli
- Büyük hukuk bürolarının deneyim ve kaynaklarından faydalanma
Her iki yöntemde de önemli olan, avukatın veya hukuk bürosunun şirketin ihtiyaçlarına uygun, deneyimli ve güvenilir olmasıdır.
Zorunluluğa Uymamanın Yaptırımları
İdari Para Cezası
Avukatlık Kanunu kapsamında ilgili hükümlere uymayarak avukat bulundurması zorunlu olan tüzel kişilerin bu yasa hükümlerine aykırı davranışı yaptırıma bağlanmıştır.
Ceza Miktarı ve Uygulaması:
- Cumhuriyet Savcılığı tarafından idari para cezası uygulanır
- Sözleşmeli avukat tayin etmedikleri her ay için ceza kesilir
- Ceza tutarı: Sanayi sektöründe çalışan 16 yaşından büyük işçiler için suç tarihinde yürürlükte bulunan asgari ücretin iki aylık brüt tutarı kadar
- 2024 yılı için bu tutar yaklaşık 40.000 TL civarındadır (her ay için)
Diğer Hukuki Sonuçlar
İdari para cezasının yanı sıra, avukat bulundurmayan şirketler şu risklerle karşılaşabilir:
- Hukuki işlemlerde geçersizlik riski
- Vergi incelemelerinde olumsuz değerlendirme
- Kurumsal yönetim ilkelerine aykırılık
- İtibar kaybı
- Yönetim kurulu üyelerinin kişisel sorumluluğu
Anayasa Mahkemesi Kararı ve Hukuki Meşruiyet
Anayasal Denetim Süreci
Avukat bulundurma zorunluluğu, sözleşme yapma özgürlüğünün kısıtlandığı ve kapsamının tam olarak belirlenmediği gerekçesiyle eleştirilere maruz kalmıştır. Bu eleştiriler doğrultusunda, Anayasa Mahkemesi’ne başvurularak hükümlerin iptali talep edilmiştir.
Anayasa Mahkemesi’nin Değerlendirmesi
Anayasa Mahkemesi’nin 30/06/2021 tarihli, E.2010/10, K.2021/110 sayılı kararı, anonim şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğunun hukuka uygunluğuna karar vermiştir.
Kararın Gerekçeleri:
- Ekonomik Önem: Büyük sermayeli anonim şirketlerin ülke ekonomisi için kritik öneme sahip olması
- Kamu Yararı: Bu şirketlerin faaliyetlerinin kamu yararını etkileme potansiyeli
- Uzman Desteği İhtiyacı: Karmaşık hukuki işlemlerde profesyonel desteğin gerekliliği
- Orantılılık İlkesi: Getirilen yükümlülüğün amaçla orantılı olması
- Hukuki Güvenlik: Şirket paydaşlarının haklarının korunması
Bu karar ile zorunluluk, anayasal meşruiyet kazanmış ve tartışmalar son bulmuştur.
Avukat Bulundurmanın Sağladığı Avantajlar
1. Hukuki Risk Yönetimi
Şirketlerin karşılaşabileceği hukuki risklerin önceden tespit edilmesi ve önlenmesi:
- Sözleşme risklerinin minimize edilmesi
- Uyuşmazlıkların mahkeme öncesi çözümü
- Hukuki süreçlerin doğru yönetimi
- Tazminat ve ceza risklerinin azaltılması
2. Kurumsal Yönetim ve Uyum
Modern kurumsal yönetim ilkelerinin uygulanması:
- Yönetim kurulu kararlarının hukuka uygunluğu
- Genel kurul süreçlerinin mevzuata uygun yürütülmesi
- İç denetim ve kontrol mekanizmalarının kurulması
- Şeffaflık ve hesap verebilirlik
3. Stratejik Danışmanlık
İş stratejilerinin hukuki açıdan değerlendirilmesi:
- Yatırım kararlarında hukuki analiz
- Birleşme ve devralma süreçlerinde rehberlik
- Yeni iş modellerinin hukuki altyapısı
- Rekabet hukuku uyumu
4. Sözleşme Yönetimi
Ticari ilişkilerin sağlam temellere oturtulması:
- Sözleşmelerin hazırlanması ve müzakeresi
- Mevcut sözleşmelerin gözden geçirilmesi
- Sözleşme ihlallerinde hızlı müdahale
- Uluslararası sözleşmelerde uzman desteği
5. Mevzuat Takibi ve Uyum
Sürekli değişen mevzuata uyum sağlanması:
- Yeni kanun ve yönetmeliklerin takibi
- Şirket içi prosedürlerin güncellenmesi
- Yasal bildirimlerin zamanında yapılması
- Düzenleyici kurumlarla ilişkilerin yönetimi
6. Fikri Mülkiyet Koruması
Şirketin maddi olmayan varlıklarının korunması:
- Marka, patent ve telif haklarının tescili
- Fikri mülkiyet ihlallerine karşı koruma
- Lisans ve know-how anlaşmaları
- Ticari sır ve gizli bilgilerin korunması
7. İş Hukuku Yönetimi
Çalışan ilişkilerinin hukuki çerçevede yönetilmesi:
- İş sözleşmelerinin hazırlanması
- Disiplin süreçlerinin yönetimi
- İş kazası ve meslek hastalığı süreçleri
- Toplu iş sözleşmesi müzakereleri
8. Vergi Hukuku Danışmanlığı
Vergi yükümlülüklerinin optimize edilmesi:
- Vergi planlaması ve optimizasyonu
- Vergi incelemelerine hazırlık
- Vergi uyuşmazlıklarının çözümü
- Transfer fiyatlandırması düzenlemeleri
Sıkça Sorulan Sorular
Şirketimiz sermaye artırımı yaptı ve 250.000 TL sınırını aştı. Ne zaman avukat bulundurmalıyız?
Sermaye artırımının ticaret siciline tescil edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde avukat bulundurma zorunluluğu yerine getirilmelidir.
Grup şirketiyiz. Her şirket için ayrı avukat mı gerekiyor?
Her anonim şirket ayrı bir tüzel kişilik olduğundan, sermayesi 250.000 TL ve üzerinde olan her şirket için ayrı ayrı bu zorunluluğun yerine getirilmesi gerekir. Ancak, aynı avukat veya hukuk bürosu birden fazla grup şirketine hizmet verebilir.
Avukat bulundurma zorunluluğunu yerine getirdiğimizi nasıl belgeleriz?
Avukat ile yapılan sözleşmenin bir örneği veya kadrolu avukat için SGK bildirgeleri, denetim sırasında ibraz edilmek üzere hazır bulundurulmalıdır.
Yabancı sermayeli anonim şirketler de bu zorunluluğa tabi midir?
Evet, Türkiye’de kurulu tüm anonim şirketler, sermaye yapısına bakılmaksızın bu zorunluluğa tabidir.
Avukatın şirkette fiziksel olarak bulunması zorunlu mudur?
Hayır, özellikle sözleşmeli avukatlık modelinde, avukatın şirkette sürekli bulunması zorunlu değildir. Önemli olan, ihtiyaç duyulduğunda hukuki desteğin sağlanmasıdır.
Halka açık anonim şirketler için farklı düzenlemeler var mıdır?
Halka açık şirketler, sermaye tutarına bakılmaksızın zaten bu zorunluluğa tabidir. Ayrıca, Sermaye Piyasası Kurulu’nun ek düzenlemeleri de geçerlidir.
Sonuç ve Değerlendirme
Anonim şirketlerde avukat bulundurma zorunluluğu, başlangıçta bir yük gibi görünse de, aslında şirketlerin sürdürülebilir büyümesi ve hukuki güvenliği açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu zorunluluk, şirketleri daha profesyonel ve kurumsal bir yapıya kavuşturmakta, hukuki riskleri minimize etmekte ve uzun vadede önemli tasarruflar sağlamaktadır.
Günümüzün karmaşık iş dünyasında, hukuki danışmanlık olmadan faaliyet göstermek neredeyse imkansızdır. Sürekli değişen mevzuat, artan regülasyonlar ve küreselleşen ticaret, profesyonel hukuki desteği zorunlu hale getirmiştir. Bu bağlamda, avukat bulundurma zorunluluğu, aslında şirketlerin lehine bir düzenlemedir.
FD Partners Hukuk Bürosu olarak, anonim şirketlerin bu yasal yükümlülüklerini yerine getirmelerinde ve hukuki süreçlerini profesyonel bir şekilde yönetmelerinde yanlarında olmaktan gurur duyuyoruz. Uzman ekibimiz, yüksek kalitede hukuki hizmetler sağlamak için bilgi birikimi, deneyim ve tutkuyla donatılmıştır.
İletişim ve Teklif Alma
Şirketlere hukuki danışmanlık ile ilgili daha ayrıntılı bilgi almak ve teklif almak için web sitemizin iletişim bölümünden irtibata geçebilirsiniz.
Hukuki sorularınız için profesyonel ekibimiz size en kısa sürede dönüş yapacaktır. Şirketinizin hukuki güvenliği ve başarısı için doğru adres: FD Partners Hukuk Bürosu
